Thuốc tránh thai khẩn cấp thường là một trong những lựa chọn tránh thai phổ biến của phụ nữ khi quan hệ tình dục không an toàn. Vậy những tác dụng phụ của thuốc tránh thai khẩn cấp là gì?
Thuốc tránh thai khẩn cấp là gì?
Thuốc tránh thai khẩn cấp là viên uống tránh thai có hàm lượng nội tiết tố cao, được sử dụng để giảm nguy cơ có thai ngoài ý muốn sau khi quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp bảo vệ. Có nhiều loại thuốc tránh thai khẩn cấp, ở Việt Nam phổ biến nhất là 2 loại sau:
- Thuốc chứa progestin: Levonorgestrel hàm lượng 0,75mg/ viên hoặc 1,5mg/viên;
- Thuốc chứa hoạt chất kháng progestin: Mifepriston hàm lượng 10mg.
Tác dụng của thuốc tránh thai khẩn cấp
Theo giảng viên hiện đang giảng dạy Văn bằng 2 Cao đẳng Dược Sài Gòn, tác dụng chính của thuốc tránh thai khẩn cấp có thể kể đến như:
- Ức chế buồng trứng rụng trứng: Thuốc tránh thai có chứa hormone sinh dục từ bên ngoài đưa vào cơ thể, ức chế cơ thể tiết ra ovestin, từ đó ức chế sự điều tiết ra FSH và metakentrin, ức chế buồng trứng rụng trứng, giúp tránh thai hiệu quả;
- Làm biến đổi niêm dịch ở cổ tử cung: Thuốc chứa progestin, làm tuyến thể ở cổ tử cung trở nên đặc dính, không cho tinh trùng đi qua để gặp trứng, từ đó có tác dụng tránh thai;
- Làm thay đổi hình thái màng trong tử cung: Thuốc chứa progestin và estrogen từ bên ngoài đưa vào (không có tính quy luật giống progestin và estrogen được cơ thể sản xuất trong thời kỳ kinh nguyệt bình thường), khiến màng trong tử cung phát dục không tốt, không cho trứng làm tổ trong tử cung, từ đó giúp tránh thai.
Tác dụng phụ của thuốc tránh thai khẩn cấp
Vì là biện pháp tránh thai có tác động tới hormone nên việc sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn. Cụ thể là:
- Trên hệ tiêu hóa: Có 50% phụ nữ sau khi dùng thuốc tránh thai khẩn cấp bị buồn nôn và nôn. Số khác có biểu hiện đau bụng, đầy hơi,... Nếu bị nôn ngay sau khi uống thuốc thì chị em cần uống liều khác để thay thế. Còn nếu bị nôn sau 2 giờ uống thuốc thì không cần uống bổ sung liều khác. Giải pháp để khắc phục triệu chứng buồn nôn là nên dùng thuốc cùng với thức ăn hoặc trước khi đi ngủ;
- Trên hệ thần kinh: Nhức đầu, chóng mặt, loạn thị...;
- Tuyến vú: Căng ngực, đau ngực. Đó là do thuốc giữ nước dưới tác dụng của hormone nữ. Khi thuốc hết tác dụng thì hiện tượng đau, căng ngực sẽ tự động biến mất;
- Ra máu âm đạo: Có khoảng 50% phụ nữ uống thuốc tránh thai khẩn cấp bị ra máu âm đạo ngoài kỳ kinh nguyệt. Trong hầu hết các trường hợp, phụ nữ không cần quá lo lắng khi có xuất huyết bất thường sau uống thuốc tránh thai khẩn cấp vì trong các viên uống này có chứa progestin hay estrogen – hormone gây ra máu âm đạo. Sau khi kỳ kinh có lại, chị em sẽ không bị xuất huyết bất thường nữa. Tuy nhiên, có những trường hợp chảy máu âm đạo sau khi uống thuốc tránh thai khẩn cấp là biểu hiện của nhiều tình trạng bất thường như sẩy thai hoặc thai ngoài tử cung;
Ngoài ra một số tác dụng phụ không mong muốn khác: Một số trường hợp uống thuốc tránh thai khẩn cấp bị rong kinh, rối loạn kinh nguyệt, thay đổi về lượng khí hư, thay đổi tâm trạng hoặc dẫn tới lãnh cảm, không có ham muốn tình dục do lạm dụng thuốc,...
Lưu ý khi sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp
Thuốc tránh thai khẩn cấp được chỉ định sử dụng khi mới có quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp tránh thai hoặc có sử dụng bao cao su nhưng bao cao su bị rách hay thủng. Trường hợp khác, nên dùng thuốc tránh thai khẩn cấp khi đang sử dụng thuốc ngừa thai hằng ngày nhưng quên uống trên 2 ngày hoặc đang sử dụng thuốc tiêm tránh thai mà thời gian tiêm bị chậm kỳ theo quy định.
Viên uống tránh thai khẩn cấp nên uống càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong vòng 72 giờ sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ. Đến ngày thứ 5 sau quan hệ tình dục vẫn có thể sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp nhưng theo nguyên tắc uống càng sớm thì hiệu lực của thuốc sẽ càng cao.
Thuốc tránh thai khẩn cấp có hiệu quả tránh thai đạt trên 75% nhưng được khuyên không nên sử dụng thường xuyên vì càng dùng liên tục thì hiệu quả ngừa thai càng giảm. Liều lượng của thuốc cao gấp 4 lần so với thuốc tránh thai hằng ngày nên chỉ dùng cho người khỏe mạnh và không sử dụng quá 2 lần/tháng. Việc lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp có thể gây ra nhiều tác dụng phụ và biến chứng nguy hiểm như teo niêm mạc tử cung, ảnh hưởng lâu dài tới khả năng sinh sản của phụ nữ. Ngoài ra, chị em có thói quen dùng thuốc tránh thai khẩn cấp cũng dễ mắc các bệnh về gan, thận, tim mạch, ung thư vú hay ung thư cơ quan sinh sản,...
Đặc biệt, nếu bị chóng mặt, đau bụng, ra máu âm đạo nhiều hơn hoặc không giảm sau vài ngày uống thuốc tránh thai khẩn cấp, chị em nên đi khám bác sĩ. Đồng thời, sau khi dùng thuốc, kỳ kinh tiếp theo sẽ xuất hiện trong một tháng tới. Thông thường, kinh nguyệt sẽ đến đúng ngày, cũng có thể lệch trước hoặc sau đó 1 tuần. Nếu kỳ kinh tiếp theo trễ quá lâu, chị em nên kiểm tra xem có mang thai không vì vẫn có trường hợp mang thai dù đã uống thuốc.
Bác sĩ giảng viên tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn cũng khuyến cáo, thuốc tránh thai khẩn cấp là con dao hai lưỡi vì có thể gây ảnh hưởng tới khả năng sinh sản của người sử dụng. Do đó, phụ nữ nên tránh lạm dụng phương pháp tránh thai này mà nên áp dụng những phương pháp an toàn hơn như dùng bao cao su, đặt vòng tránh thai, uống thuốc tránh thai hằng ngày,... Nếu uống thuốc tránh thai khẩn cấp vì lý do bất khả kháng, chị em nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng thuốc, uống càng sớm càng tốt sau khi quan hệ, uống đủ liều lượng và đúng thời gian quy định.