Dây thìa canh là một dược liệu được sử dụng để hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường và một số bệnh lý khác. Vậy cách dùng dây thìa canh như thế nào?
Đặc điểm nhận dạng dây thìa canh
Thầy thuốc Y học cổ truyền Sài Gòn cho biết dây thìa canh là một loại cây thân leo, cao khoảng 6 – 10m, có nhựa mủ màu trắng. Thân cây có lỗ bì thưa ở bên trong, đường kính thân cây dài khoảng 3mm và được chia thành các lóng dài khoảng 8 – 12cm. Lá thìa canh có chiều dài khoảng 6 – 7cm, rộng khoảng 2,5 – 5cm, phiến lá hình bầu dục, có dạng trứng ngược. Trên đầu lá thìa canh nhọn, có mũi, mặt dưới có các gân phụ. Số lượng gân phụ có khoảng 4 – 6 cặp, cuống gân lá dài 5 – 8 mm. Nếu ở dạng khô, lá thìa canh sẽ bị nhăn lại. Hoa của dây thìa canh có màu vàng, nhỏ. Mỗi hoa cao khoảng 8mm, rộng khoảng 12 – 15mm, hoa mọc thành xim dạng tán ở nách lá. Đài hoa thìa canh có lông mịn và rìa lông, tràng hoa thìa canh không có lông ở mặt ngoài, mỗi tràng phụ có 5 răng. Quả thìa canh thuộc loại quả đại, rộng ở nửa phía dưới, có độ dài khoảng 5,5cm. Hạt thìa canh dẹp, lông mào dài chừng 3cm. Thông thường, dây thìa canh ra hoa vào khoảng tháng 7 và ra quả vào khoảng tháng 8. Khi quả thìa canh chín, quả sẽ rơi xuống và tách làm đôi có hình dạng giống như chiếc thìa. Chính vì đặc điểm giống như chiếc thìa này mà dân gian gọi loại cây này là dây thìa canh hay cây muôi.
Thành phần hóa học của dây thìa canh
GS4 là một thành phần hoạt chất có hoạt tính sinh học chính của dây thìa canh. Tên khoa học GS4 là Gymnema Sylvestre kiềm hóa ở lần thứ 4. GS4 gồm tổ hợp nhiều acid gymnemic – một hoạt chất thuộc nhóm saponin triterpenoid. Đây là hoạt chất có khả năng đặc biệt kích thích quá trình sản sinh tế bào beta của tuyến tụy. Do đó, dây thìa canh làm tăng sản sinh insulin, tăng hoạt lực của insulin. Điều này sẽ giúp cơ thể tăng được khả năng cân bằng đường huyết. Ngoài ra, acid gymnemic là một thành phần có tác dụng ức chế hoạt động hấp thụ đường ở đường ruột do có cấu trúc giống đường glucose. Khi hoạt chất này vào được đến đường ruột, acid gymnemic sẽ cạnh tranh với loại đường này và làm cho thụ thể ở ruột được lấp đầy. Từ đó, sử dụng dây thìa canh sẽ giúp ngăn chặn không cho đường từ ruột vào trong máu. Acid gymnemic còn có thể ức chế quá trình tân tạo glucose vào trong máu, làm kích thích sự hoạt động của các enzym có nhiệm vụ tiêu thụ, sử dụng đường tại các mô cơ. Vì thế mà dây thìa canh có tác dụng hạ đường huyết.
Theo bác sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, bên cạnh thành phần GS4, dây thìa canh còn chứa hoạt chất peptide Gumarin. Nếu nhai và nuốt lá thìa canh tươi, thành phần này sẽ làm cho lưỡi không thể hấp thụ được đường glucose. Gumarin trong dây thìa canh còn tác động lên vùng dưới đồi và làm cho người bệnh không cảm nhận được vị đắng, vị ngọt. Nhưng khi dây thìa canh được phơi khô hoặc nấu chín, tác dụng này bị mất.
.JPG)
Tác dụng dược lý của dây thìa canh
Dây thìa canh có tác dụng gây hạ đường huyết: Tác dụng hạ đường huyết này đã được ghi nhận khi làm thí nghiệm trên thỏ bị tăng đường huyết bằng alloxan. Thành phần hoạt chất này có tác dụng làm suy giảm hoạt tính của enzym có khả năng tân tạo đường. Đồng thời hoạt chất này làm đảo ngược quá trình biến đổi thể trạng trong gan suốt giai đoạn tăng đường huyết.
Dây thìa canh làm mất cảm giác vị đắng, vị ngọt: Dây thìa canh dùng ở dạng tươi thì có khả năng làm mất đi cảm giác đối với vị đắng và ngọt. Tác dụng này gây ra do sự hoạt động của hoạt chất Gurmarin gây ra và kéo dài trong thời gian khoảng 2 – 3 giờ. Sau đó, cảm giác này sẽ mất đi bởi tác dụng của chất kháng Gurmarin có trong huyết tương.
Dây thìa canh có tác dụng hạ lipit máu Gurmarin: Dịch chiết từ dây thìa canh có khả năng tác động lên lipit, tăng bài tiết sterol trung tính và sterol acid qua sự đào thải của phân. Bên cạnh đó, dây thìa canh còn có khả năng làm giảm lượng cholesterol toàn phần và Triglycerid trong có trong huyết tương.