Dược liệu ba gạc được sử dụng trong điều trị nhiều loại bệnh lý như cao huyết áp, rối loạn nhịp tim, làm thuốc an thần. Dược liệu này còn được sử dụng nhiều trong các bài thuốc đông y trị bệnh
Dược liệu ba gạc là cây gì?
Dược liệu ba gạc có tên khoa học là rauvolfia verticillata (Lour) baill, thuộc họ Trúc đào (apocynaceae), còn được gọi với nhiều tên khác như ba gạc lá to, lạc tọc, san to, ba gạc lá to, hơ rác, ka day (Ba Na), phu mộc. Dược liệu ba gạc cao từ 1 - 1.5m, thân nhẵn, có nốt sần, thân có nhựa mủ, lá cây ba gạc mọc thành 3 vòng đến 5 vòng lá một, lá có hình mác, hoa có hình ống, hoa ba gạc màu trắng (bản địa), ba gạc có hoa đỏ (du nhập), phình ở họng, mọc thành kim. Dược liệu ba gạc thường mọc ở vùng rừng núi, thu hoạch vào mùa thu-đông, đào rễ cây về rửa sạch, phơi hoặc sấy khô, tuyệt đối không làm tổn hại lớp vỏ vì đây là bộ phận có chứa nhiều hoạt chất nhất. Rễ và vỏ rễ cây ba gạc là bộ phận được dùng làm thuốc, có thể dùng tươi, khô hoặc nấu thành cao.
Theo Y học Cổ truyền cây ba gạc ưa điều kiện khí hậu ôn hòa, nơi có ánh sáng yếu, nhưng trồng ở nơi có nắng cây vẫn sống được. Cây có thể trồng được bằng cách gieo hạt hoặc giâm thân cành, trồng được 2 năm là có thể thu hoạch.
Tác dụng của dược liệu ba gạc
Ba gạc là một dược liệu có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, hạ huyết áp, giảm nhịp tim, đồng thời có tác dụng an thần và gây ngủ.
Đối với hệ tim mạch: Nghiên cứu tác dụng của nước sắc dược liệu ba gạc trên thỏ và chó cho kết quả nước sắc có tác dụng giảm áp rõ với liều 0,5/kg trọng lượng súc vật. Trên tim ếch cô lập, nước sắc Ba Gạc làm chậm nhịp tim do thành phần reserpine của Ba gạc làm hạ huyết áp cả trên súc vật gây mê hoặc không gây mê. Thành phần này cho tác dụng xuất hiện chậm và không dài. Cơ chế hạ áp là do làm cạn dần kế hoạch dự trữ chất dẫn truyền trung gian Noradrenalin trong các dây thần kinh giao cảm. Đây được coi như hiện tượng cắt hệ thần kinh giao cảm bằng hóa chất. Reserpine là một thành phần không có tác dụng làm liệt hạch, có tác dụng làm chậm nhịp tim. Một tác dụng khác của ba gạc là làm dãn các mạch máu dưới da.
Đối với hệ thần kinh trung ương: Bác sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn cho biết ba gạc là một dược liệu có tác dụng ức chế, gây trấn tĩnh rõ, giống là các dẫn chất Phenothiazin – tác dụng an thần.
Đối với các hệ cơ quan khác: Nhiều thí nghiệm trên ruột thỏ cô lập cho thấy liều nhẹ nước sắc Ba gạc làm tăng nhu động ruột. Miao và cộng sự năm 2015 đã công bố một nghiên cứu cho thấy tác dụng chống viêm của dược liệu Ba gạc trên mô hình chuột viêm đại tràng do dextran sulphatesodium (DSS). Kết quả cho thấy thành phần polysaccharides pectic của dược liệu Ba gạc làm giảm đáng kể mức độ nghiêm trọng của viêm đại tràng DSS trên thực nghiệm gây ra theo đánh giá cả trên mô học và đại thể. Đây là kết quả của tác dụng làm giảm hoạt động MPO và NF- κ B p65. Từ đó làm giảm rõ rệt sự sản xuất TNF–a và IL–17.
.JPG)
Tương tác thuốc và dược liệu ba gạc
Tương tác thuốc và dược liệu ba gạc có thể gây giảm tác dụng của thuốc hoặc cũng có thể làm tăng nguy cơ xảy ra các tác dụng phụ nghiêm trọng. Chính vì vậy, khi sử dụng một loại thuốc bất kỳ, cần lưu ý kỹ phần tương tác thuốc để tránh sử dụng chúng cùng nhau. Những thuốc được bào chế từ dược liệu ba gạc có tương tác với các thành phần sau:
Rượu và các món ăn thức uống có cồn vì có thể gây buồn ngủ quá mức.
Thuốc Digoxin (Lanoxin®) vì có thể làm giảm hiệu quả của thuốc digoxin.
Thuốc Levodopa vì có thể làm giảm hiệu quả điều trị của levodopa.
Thuốc chống trầm cảm ba vòng (MAOIs) vì có thể làm tăng tác dụng phụ của một số loại thuốc dùng để điều trị trầm cảm.