Vảy nến là bệnh đỏ da – vảy da mãn tính gây bệnh cho mọi lứa tuổi và cả 2 giới, gây ảnh hưởng đến sức khỏe và thẩm mỹ của bệnh nhân. Vậy cách điều trị căn bệnh này như thế nào?
Vảy nến có nhiều thể lâm sàng
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ?
Nguyên nhân: Chưa rõ, bệnh có liên quan đến yếu tố miễn dịch và di truyền.
Các yếu tố nguy cơ:
- Stress tâm lý hay các sang chấn thực thể
- Nhiễm virut hay vi khuẩn, thường gặp ở trẻ em
- Thuốc: chẹn beta, lithium, ức chế men chuyển, kháng sốt rét tổng hợp, muối vàng, aspirine, iode, liệu pháp corticoid toàn thân, kháng sinh họ cyclin.
- Cồn, thuốc lá: có vai trò làm nặng bệnh, kháng lại điều trị.
Vảy nến: Các thể trên lâm sàng?
- Vảy nến thông thường: gồm các thể
+ Vảy nến thể giọt
+ Vảy nến thể đảo ngược
+ Vảy nến thể mảng mãn tính
+ Vảy nến lòng bàn tay – bàn chân
- Đỏ da toàn thân do vảy nến
- Vảy nến thể mủ: gồm các thể
+ Vảy nến mụn mủ toàn thân của Von Zumbusch
+ Vảy nến thể mủ ở lòng bàn tay – bàn chân
+ Vảy nến thể mủ khu trú ở đầu chi
Vảy nến thể giọt
- Tổn thương dạng sẩn nhỏ, phân bố ở vùng trên của thân mình và gốc chi
- Thường khởi phát sớm và hay gặp ở bệnh nhân trẻ tuổi
- Điều trị kháng sinh không cho thấy hiệu qủa, cũng không làm rút ngắn tiến triển của bệnh
Vảy nến đảo đảo ngược
Theo các giảng viên Cao đẳng Điều dưỡng Sài Gòn cho biết vảy nến đảo ngược thường khu trú ở các nếp gấp da như nách, cổ, sinh dụ, ít hoặc không có vảy, viền đỏ da giới hạn rõ ràng và sáng thường nằm ở vùng hai bề mặt da tiếp xúc nhau. Mồ hôi làm tổn thương xấu đi
Vảy nến thể mảng mãn tính
Tổn thương mảng đỏ, bờ rõ được phủ bởi các lớp vảy màu trắng bạc lỏng lẻo, hình tròn hoặc đa cung và có thể thoái lui một phần tạo ra hình ảnh dạng vòng, hình cung hoặc dính chùm. Vảy sắp xếp thành từng lớp, dễ bong, nhưng ở tổn thương mãn tính thì vảy lại dính chặt.
Vảy nến lòng bàn tay – chân
- Tổn thương có thể chỉ khu trú ở lòng bàn tay và bàn chân
- Tổn thương tăng sừng màu trắng bạc hoặc màu vàng và vảy dính khó bong. Sự bong của tế bào tăng sừng để lại mảng viêm ở đáy tổn thương với bờ sắc gọn
Đỏ da toàn thân do vảy nến
- Đỏ da >90% diện tích cơ thể
- Thường xảy ra sau điều trị corticoid đường toàn thân
- Triệu chứng: sốt, ớn lạnh, toàn trạng thay đổi
- Biến chứng: rối loạn điều nhiệt, mất nước, bội nhiễm
Vảy nến mụn mủ toàn thân của Von Zumbusch
- Là một thể cấp đặc biệt của vảy nến thể mủ
- Biểu hiện lâm sàng mà bác sĩ Trường Cao Đẳng Dược Sài Gòn chia sẻ đó là sốt vài ngày, mụn mủ xuất hiện đột ngột toàn thân trên nền da đỏ, có xu hướng hợp lại với nhau tạo thành hồ mủ. Cấy mủ thường âm tính
- Gây nhiều biến chứng
- Ở phụ nữ có thai đi kèm với giảm canxi máu dẫn đến cơn tetani và không có tính di truyền
Vảy nến thể mủ ở lòng bàn tay – bàn chân
- Viêm da mụn mủ mãn tính khu trú ở lòng bàn tay – bàn chân. Hay tái phát và đề kháng với điều trị.
- Tổn thương cơ bản là mụn mủ với kích thước gần như bằng nhau, được bao quanh bởi vòng đỏ da. Có tính đối xứng, các mụn mủ khô sẽ bong ra trong 8-10 ngày
- Cơ năng: ngứa, cảm giác bỏng rát xuất hiện trước khi các đợt tổn thương xuất hiện. Trường hợp nặng, bệnh nhân thấy đau, không thể đứng, đi, không làm những việc thường ngày.
Vảy nến thể mủ khu trú ở đầu chi
- Tình trạng mụn mủ mãn tính tái diễn của nếp gấp móng, giường móng và đầu xa của ngón tay dẫn đến mất móng.
- Có thể xảy ra đơn độc hay kèm với vảy nến mụn mủ của Von zumbusch
Vảy nến thể khớp
- Viêm đa khớp vảy nến mãn tính
+ Nữ hay gặp
+ Tổn thương các khớp liên đốt xa, gợi ý trong trường hợp có viêm móng
+ X-quang xương: hủy xương và tái tạo xương
+ Yếu tố dạng thấp: thường âm tính
+ Nam hay gặp
+ Thường gặp viêm cột sống dính khớp, viêm cột sống – cùng chậu không đối xứng
+ Có thể có dấu hiệu toàn thân (sốt)
+ Hội chứng viêm sinh học
Điều trị vảy nến như thế nào?
Theo bác sĩ Chu Hòa Sơn – Giảng viên văn bằng 2 Cao đẳng Điều dưỡng Sài Gòn, phương pháp điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng, điều trị lâu dài, gồm các nguyên tắc chung:
- Tránh và điều trị các yếu tố nguy cơ
- Vảy nến có ít tổn thương: điều trị tại chỗ
- Vảy nến lan rộng: quang hóa trị liệu
- Vảy nến nặng: vảy nến mụn mủ và đỏ da toàn thân cần nhập viện tại các trung tâm chuyên khoa để điều trị theo đường toàn thân bằng các thuốc ức chế miễn dịch và sinh học
- Viêm khớp vảy nến: Methotrexate có hiệu quả cao, còn dùng sulfasalazine và D.D.S (diamino-dipheny sulfone)
Điều trị tại chỗ
- Corticoid tại chỗ: Demovate, locatop
- Các dẫn xuất của vitamin D3: Calcipotriol, calcitriol
- Các dẫn xuất của vitamin A: Tazarotene
- Thuốc ức chế Calcineurin: Tacrolimus, pimecrolimus
Quang hóa trị liệu
- Phơi nắng: Thường rất hiệu quả
- Chiếu tia UVB (311nm)
- PUVA trị liệu
- R-PUVA trị liệu
Điều trị toàn thân
- Chống chỉ định dùng corticoid toàn thân (uống, tiêm)
- Methotrexate: dùng cho các thể kháng trị
- Acitretine: dẫn xuất của vitamin A acid
- Cyclosporine: trong trường hợp ngoại lệ (các phương pháp điều trị khác thất bại)
- TNF alpha: trong trường hợp vảy nến nặng đề kháng các thuốc khác
Điều trị hỗ trợ
- Loại bỏ các yếu tố khởi phát
- Dùng kháng sinh toàn thân trong vảy nến giọt ở trẻ em
- Kháng histamine trong trường hợp ngứa
- Phối hợp với chuyên khoa tâm thần
- Điều trị các rối loạn chuyển hóa nếu có