Kháng sinh là một trong những loại thuốc được dùng phổ biến để điều trị bệnh tuy nhiên nếu không phối hợp đúng cách có thể gây nên những hậu quả nghiêm trọng
Cần nắm rõ nguyên tắc phối kháng sinh để tránh những nguy hiểm
Phối hợp kháng sinh có tác dụng như thế nào?
Theo các chuyên gia Cao đẳng Dược Sài Gòn cho biết trong sử dụng kháng sinh, có khi ta phải phối hợp dùng 2 kháng sinh trở lên cùng lúc để đạt hiệu quả trong điều trị bệnh nhiễm khuẩn. Sự phối hợp kháng sinh phải nhằm đạt 3 mục đích:
- Loại trừ nguy cơ xuất hiện chủng đề kháng.
- Mở rộng phổ kháng khuẩn.
- Ðạt được tác dụng diệt khuẩn.
Vì phối hợp kháng sinh sẽ làm số kháng sinh phải dùng nhiều hơn, theo đó chi phí điều trị tăng cao, nhất là tỷ lệ bị tác dụng phụ do thuốc nhiều hơn nên sự phối hợp đòi hỏi thận trọng và cân nhắc tối đa.
Những nguyên tắc khi phối hợp kháng sinh
Một số nguyên tắc khi phối kháng sinh mà các giảng viên Cao đẳng Dược của Trường Cao Đẳng Dược Sài Gòn chia sẻ cho những người chưa biết như sau:
Hai kháng sinh phối hợp nên cùng loại tác dụng hoặc cùng có tác dụng hãm khuẩn hoặc cùng có tác dụng diệt khuẩn
Hãm khuẩn (còn được gọi là kiềm khuẩn, trụ khuẩn hay "ngưng trùng", bacteriestatic) là đặc tính của loại kháng sinh chỉ ức chế sự phát triển của vi khuẩn chứ không tiêu diệt. Còn diệt khuẩn (bactericidal) là đặc tính của kháng sinh có khả năng tiêu diệt vi khuẩn. Chỉ dùng kháng sinh hãm khuẩn trong trường hợp cơ thể còn sức đề kháng, vì thuốc chỉ làm vi khuẩn ngưng phát triển, yếu đi và hệ thống đề kháng của cơ thể sẽ làm nhiệm vụ tiêu diệt chúng. Nếu bị nhiễm khuẩn nặng, cơ thể bị suy yếu, bắt buộc phải dùng kháng sinh diệt khuẩn.
Trường Cao Đẳng Dược Sài Gòn đào tạo Dược sĩ chuyên nghiệp
Không được phối hợp kháng sinh hãm khuẩn và kháng sinh diệt khuẩn vì sẽ dẫn đến hiệu ứng đối kháng.
Kháng sinh nhóm aminosid (như Streptomycin, Gentamycin, Kanamycin...) tuy tác động vào ribosom nhưng lại có tác dụng diệt khuẩn (chứ không có tác dụng hãm khuẩn như Tetracyclin). Vì vậy, có thể phối hợp thuốc nhóm beta-lactam với nhóm aminosid. Kháng sinh Cotrim (còn gọi cotrimoxazol, biệt dược thông dụng Bactrim) thực sự là thuốc phối hợp 2 kháng sinh: Sulfamethoxazol là một sulfamid với một kháng sinh khác là Trimethoprim. Sulfamethoxazol và Trimethoprim là 2 kháng sinh hãm khuẩn nhưng khi phối hợp trong Cotrim thì lại đạt được tác dụng hiệp đồng (synergism) là diệt khuẩn. Erythromycin được xem là kháng sinh hãm khuẩn vì tác động trên ribosom của vi khuẩn nhưng nếu khi dùng, đạt được nồng độ thuốc trong máu cao sẽ có tác dụng diệt khuẩn.
Hai kháng sinh phối hợp không cùng một cơ chế tác dụng hoặc không gây độc trên cùng một cơ quan
Không nên phối hợp 2 beta-lactam vì có cùng tác dụng trên vỏ bọc của tế bào vi khuẩn, hoặc không phối hợp 2 kháng sinh cùng nhóm aminosid vì nhóm aminosid gây độc đối với tai và thận, nếu phối hợp 2 kháng sinh cùng nhóm sẽ làm điếc và suy thận trầm trọng trong khi hiệu quả điều trị lại không tăng..
Hai kháng sinh phối hợp không kích thích sự đề kháng
Không phối hợp Cefoxitin với Penicillin vì Cefoxitin kích thích vi khuẩn đề kháng với Penicillin bằng cách tiết ra enzym phân hủy kháng sinh phối hợp với nó. Ðối với thắc mắc về sự phối hợp Cephalexin (hoặc Amoxicillin) với Cotrim, sự phối hợp này hoàn toàn phù hợp với nguyên tắc phối hợp 2 kháng sinh cùng loại diệt khuẩn.