Sữa mẹ luôn là nguồn dinh dưỡng và năng lượng thiết yếu của trẻ em đặc biệt ở giai đoạn dưới 6 tháng, nguồn thức ăn mà không thể bất cứ thứ gì có thể thay thế được
Sữa mẹ luôn là nguồn dinh dưỡng và năng lượng thiết yếu của trẻ em
Bài viết này bạn đọc hãy cùng các bác sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tìm hiểu về đặc điểm của Sữa mẹ cũng như những vai trò quan trọng của sữa mẹ đối với trẻ sơ sinh!
GIAI ĐOẠN TIẾT SỮA NON SAU SINH
Sữa non là sữa mẹ được tạo ra từ tuần thứ 16 của thai kì. Nhờ vào hormon prolactin các tế bào tiết sữa ở tuyến vú bắt đầu hoạt động nhưng hàm lượng oxytocin lúc này đang giảm nên lượng sữa được tiết ra nhưng không được tống xuất ra ngoài. Sữa non chỉ được tiết ra trong 2 - 3 ngày đầu sau đẻ khi mà nồng đồ oxytocin được tiết ra nhiều.
Đặc điểm của sữa non:
- Sánh đặc, tỉ trọng nặng, vàng nhạt, tiết ra ít.
- Nguồn calo cao, retinol cao.
- Nồng độ globulin miễn dịch cao nên giúp trẻ tăng sức đề kháng ở những năm đầu tránh mắc những bệnh lý đường tiêu hóa.
- Có tác dụng sổ nhẹ giúp tống phân su nhanh, giảm vàng da do giúp bilirubin tự do chuyển hóa thành bilirubin liên hợp.
- Sữa non tuy bài tiết ít, khoảng 100ml/ngày nhưng chất lượng cao thoả mãn nhu cầu của trẻ, giúp trẻ chống đói, rét và nâng cao sức đề kháng
Sau giai đoạn sữa non, sữa mẹ chuyển tiếp thành sữa ổn định sau ngày thứ 10 sau sinh. Ở giai đoạn sữa ổn định tuy nhiều chất dinh dưỡng đặc biệt là lipid nhưng các kháng thể sẽ giảm.
GIAI ĐOẠN SỮA ỔN ĐỊNH
Từ tuần thứ 2 trở đi hàm lượng sữa này tăng dần đến khi thai nhi được 24 tháng. Sữa mẹ là chất dinh dưỡng hoàn hảo, dễ tiêu hoá, dễ hấp thu, trong sữa mẹ có:
Protein – Lipid - Glucid - Vitamin
Protein
Số lượng protein ít hơn trong sữa bò nhưng lại có đủ các amino acid cần thiết và tỷ lệ cân đối cho sự phát triển bình thường của trẻ.
Trong sữa mẹ 70% là protein hoà tan trong nước, khi vào dạ dày sẽ kết tủa thành các phân tử nhỏ nên thấm dịch tiêu hoá tốt và dễ hấp thu nhờ vào các niêm mạc ruột hơn so với sữa bò vì trong trong sữa bò chủ yếu là Casein cao, khi vào dạ dày sẽ kết tủa thành hạt lớn khó hấp thu nên trẻ uống sữa bò sẽ dễ gây tiêu chảy và kích thích tiêu hóa.
Lipid
Thành phần lipid trong sữa mẹ cao. Có nhiều acid béo không no cần thiết như acid linoleic và acid linolenic rất cần thiết cho sự phát triển của não, mắt, vững bền mạch máu của trẻ.
Trong sữa mẹ có enzym lipase vì vậy lipid trong sữa mẹ được hấp thu ngay ở dạ dày (còn sữa bò không có lipase nên chỉ hấp thu lipid khi xuống tới ruột non dẫn đến thời gian hấp thu cũng như đào thải lâu hơn so với sữa mẹ).
Glucid
Đường trong sữa mẹ chủ yếu là đường β-lactose trong khi sữa bò chủ yếu là α-lactose. Đây là 1 đặc tính ưu việt hơn của sữa mẹ do:
- Tại đường tiêu hoá, β-lactose --lactic giúp hấp thu tốt Canxi, Fe và nhiều muối khoáng. Tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn LactoBifidus (Gr(+)) phát triển, tăng khả năng hấp thu và tiêu hoá)
- Bifidus phát triển sẽ ức chế VK Gr (-) như E.Coli trẻ ít bị tiêu chảy và tránh nhiễm trùng đường ruột hơn so với sữa bò.
α-lactose trong sữa bò tạo môi trường thuận lợi cho E.Coli phát triển và tăng hấp thu vitamin K giảm tỉ lệ xuất huyết màng não nhưng lại cản trở hấp thu dinh dưỡng, dễ tiêu chảy.
Vitamin
Có đầy đủ các loại vitamin, có nhiều vitamin đặc biệt là vitamin A,C. Giúp trẻ phòng một số bệnh: khô mắt do thiếu vitamin A, thiếu máu thiếu Fe (vì sữa mẹ nhiều vitamin C gây tăng hấp thu Fe).
Nước và muối khoáng
Cung cấp đủ nước cho trẻ trong 4 tháng đầu nên trẻ không cần uống thêm nước chỉ cần sữa mẹ đã đảm bảo lượng ăn và lượng uống cho trẻ.
Các muối khoáng trong sữa mẹ phù hợp với sự phát triển của trẻ:
- Canxi tuy ít hơn sữa bò nhưng thoả mãn được nhu cầu của trẻ. Quan trọng là tỉ lệ Ca++/Phospho từ 1,5-2 dễ dàng hấp thu ít bị còi xương.
- Fe cao hơn sữa bò, đồng thời sữa mẹ lại có vitamin C cao hơn nên dễ hấp thu Fe hơn trẻ ít bị thiếu máu hơn.
Nguồn lớn calo cho trẻ
Các bác sĩ giảng viên hiện đang giảng dạy Văn bằng 2 Cao đẳng Dược thành phố Hồ Chí Minh cho biết, sữa mẹ cung cấp nguồn lớn calo cho trẻ, cụ thể:
- Sữa non: Cung cấp 700 kcal/1000ml.
- Sữa vĩnh viễn: cung cấp 1500 kcal/1000ml đảm bảo nhu cầu năng lượng lớn cho trẻ phát triển.
Các chất kháng khuẩn giúp trẻ chống lại các bệnh NK
Một số kháng thể từ mẹ truyền qua rau thai đến bào thai giúp trẻ mới đẻ có sức đề kháng và miễn dịch một số bệnh đặc biệt. Trong 4 - 6 tháng đầu, trẻ không mắc một số bệnh như sởi, cúm, ho gà.
Hơn thế:
- Sữa mẹ vô khuẩn, sạch, trẻ bú trực tiếp ngay VK không có điều kiện phát triển trẻ ít bị tiêu chảy.
- Nhiều globulin miễn dịch IgA tiết (thường không được hấp thu qua niêm mạc ruột mà hoạt động tại niêm mạc ruột) chống lại một số vi khuẩn đường ruột như E.coli và virus.
- Các tế bào miễn dịch: Lympho bào: sản xuất IgA tiết và Interferon giúp ức chế hoạt động của một số virus.
- Đại thực bào: Thực bào Candida và vi khuẩn, đặc biệt là VK Gr¬ - (Clostridium, Klebsiella) là các VK gây viêm ruột hoại tử ở trẻ sơ sinh.
- Bài tiết Lysozyme (tiêu diệt Vi khuẩn) và Lactoferin.
- Lactoferin: Là protein gắn sắt có tác dụng kìm khuẩn, không cho vi khuẩn cần sắt phát triển.
Ngoài ra, còn Tác động tới các vi khuẩn đường ruột: Trong sữa mẹ có bifidus là một carbonhydrat có chứa Nitrogen cần cho vi khuẩn Lactobacillus bifidus phát triển, ngăn cản các vi khuẩn gây bệnh khác. Trong sữa mẹ cũng có β - lactose khi vào sẽ chuyển hoá thành A.lactic là môi trường thuận lợi cho Lactobacillus bifidus phát triển, ngăn cản sự phát triển của VK gây bệnh.
Do đó trẻ bú sữa mẹ sẽ giảm tỉ lệ mắc và tử vong do các bệnh nhiễm khuẩn hơn so với trẻ nuôi nhân tạo.
Sữa mẹ có tác dụng chống dị ứng
Nhờ có IgA, cùng các đại thực bào trẻ bú mẹ ít bị dị ứng, Eczema hơn trẻ nuôi nhân tạo. Sữa mẹ ít gây dị ứng cho trẻ do protein không phải là protein lạ.
Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn môi trường đào tạo chuyên nghiệp
BIỆN PHÁP HỖ TRỢ BÀI TIẾT SỮA
Sữa mẹ là thức ăn hoàn hảo và phù hợp nhất đối với sự phát triển của trẻ. Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ <1 tuổi mà không gì thay thế được.
Sự bài tiết sữa theo cơ chế phản xạ khi trẻ bú các xung động sẽ tác động lên tuyến yên sản xuất prolactin và oxytoxin kích thích sự bài tiết sữa và phun sữa. Phản xạ này phụ thuộc vào tinh thần của bà mẹ vì vậy cần làm bà mẹ thoải mái tin tưởng vào việc nuôi con bằng sữa mẹ.
Để tăng sự bài tiết sữa cần có các biện pháp hỗ trợ sau:
Cho con bú đúng cách
Bú đúng cách sẽ kích thích tiết sữa tốt:
- Bú sớm trước 30 phút sau sinh.
- Bú hoàn toàn 6 tháng đầu, không ăn thêm bất cứ gì khác.
- Bú theo nhu cầu của trẻ không kể ngày đêm, ít nhất 8 lần/24giờ.
- Cai sữa khi trẻ 18 - 24 tháng hoặc lâu hơn nếu có thể.
- Cho trẻ bú cạn một bên vú rồi mới chuyển sang bên còn lại.
- Trẻ cần bú hết sữa đầu và sữa cuối.
Tư thế bú đúng:
- Tư thế mẹ và con thoải mái: trẻ được bế áp sát vào lòng mẹ. Mẹ đỡ toàn thân trẻ.
- Đầu và thân trẻ nằm trên một đường thẳng, đầu trẻ đối diện với vú mẹ.
Trẻ ngậm bắt vú tốt: Miệng trẻ mở rộng, môi dưới hướng ra ngoài, ngậm miệng sâu hết quầng vú, cằm trẻ tì vào vú mẹ, má trẻ căng phồng.
Các mẹ cần chú ý về ăn uống
Trong thời kì mang thai, các bà mẹ cần được bổ sung thức ăn để thai nhi phát triển tốt và mẹ có khả năng tiết nhiều sữa. Các bà mẹ cần tăng thêm 550 kcalo chế độ ăn bình thường hàng ngày.
Chế độ ăn đủ các chất dinh dưỡng Glucid, Protid, Lipid, rau xanh và hoa quả chín để cung cấp đủ vitamin. Một số món ăn cổ truyền như chân giò, gạo nếp cũng có tác dụng tốt. Hạn chế đồ ăn có nhiều gia vị gây mùi như hành, tỏi vì trẻ sẽ bú kém.
Không được ăn kiêng khem quá mức. Cần phải uống đủ nước. Đây là điều kiện cần thiết để có thể có đủ lượng sữa.
Hạn chế lao động quá sức hoặc ít vận động
Bà mẹ có thai và cho con bú không nên lao động quá sức hoặc ít vận động.
Cần có chế độ lao động hợp lý: cần có thời gian nghỉ trước đẻ và sau đẻ để phục hồi sức khoẻ và cho con bú.
Chú ý về sinh hoạt tinh thần
Có chế độ sinh hoạt tinh thần thoải mái, tin tưởng mình có đủ sữa. Đồng thời tránh lo âu, buồn phiền và đảm bảo ngủ đủ nhu cầu.
Hạn chế sử dụng thuốc có thể gây mất sữa
Các bác sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn cho biết các mẹ nên hạn chế sử dụng thuốc có thể gây mất sữa, cụ thể:
- Tránh dùng các thuốc kích thích như Cafe, rượu...
- Nên hạn chế dùng thuốc vì một số thuốc qua sữa dễ gây ngộ độc cho trẻ.
- Không dùng thuốc các thuốc có khả năng làm giảm tiết sữa: thuốc tránh thai có Estrogen, thuốc lợi tiểu nhóm Thiazid.
Trên đây là những thông tin về sự hiệu quả khi cho trẻ dùng sữa mẹ mà các bác sĩ tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn đã tổng hợp và chia sẻ chi tiết đến bạn đọc.