Diên hồ sách là thân củ khô của cây diên hồ sách, có tác dụng hoạt huyết tán ứ, hành khí giảm đau, từ đó góp phần trị khí hư, các chứng đau bụng ngực và chân tay.
Diên hồ sách có nhiều tên gọi khác nhau
Diên hồ sách biết đến là vị thuốc thường được chế biến với giấm để tăng tác dụng giảm đau. Hiện chúng có rất nhiều tên gọi khác nhau như huyền hồ sách, duyên hồ sách... Đây là thân củ khô của cây diên hồ sách (Corydalis ambigua Ch. Et Schl.), hoặc (Corydalis bulbosa DC.), thuộc họ thuốc phiện (Papaveraceae).
Theo những nghiên cứu hiện đại, diên hồ sách về thành phần hóa học chứa alkaloid: dehydrocorydalin, corybulbin, corydalin, protopin,... Đối với y học cổ truyền, diên hồ sách vị cay, hơi đắng, tính ôn; vào các kinh: tâm, can, tỳ; là vị thuốc có tác dụng hành khí giảm đau và hoạt huyết tán ứ. Diên hồ sách được áp dụng để trị khí hư, các chứng đau bụng ngực và chân tay.
Bài thuốc y học cổ truyền có sự góp mặt của diên hồ sách
Tùy theo từng loại bệnh mà các y sĩ y học cổ truyền sẽ sử dụng diên hồ sách một cách khác nhau nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả cao nhất. Cụ thể:
Hoạt huyết điều kinh: diên hồ sách sẽ được sử dụng dùng cho phụ nữ huyết hành trở ngại, đau khi thấy kinh hoặc ngừng kinh đau bụng. Lúc này người bệnh có thể áp dụng một trong những bài thuốc sau:
Bài 1: Diên hồ sách 8g, quế chi 6g, đương quy 6g, can khương 5g. Sắc uống. Chữa đau bụng, đau bụng kinh.
Bài 2: Thang diên hồ sách: đương quy 12g, diên hồ sách 12g, thược dược 12g, hậu phác 12g, nga truật 6g, tam lăng 6g, mộc hương 6g. Sắc uống. Trị đau bụng kinh.
Bài 3: Diên hồ sách (sao rượu) 125g, hương phụ (sao giấm) 16g. Đem tất cả dược liệu này nghiền chung thành bột. Mỗi lần uống 8g, quấyvới rượu ấm mà uống. Trị đau bụng kinh.
Tuyển sinh Y sĩ y học cổ truyền năm 2018
Hành khí giảm đau: Lúc này diên hồ sách sẽ được dùng cho các chứng đau do khí trệ hoặc kèm huyết ứ. Cụ thể:
Bài 1: Diên hồ sách 20g, xuyên khung 20g, thương nhĩ tử 12g. Sắc uống. Trị đau thần kinh toạ.
Bài 2: Diên hồ sách 12g, đan sâm 16g, đương quy 12g, quất diệp 12g, xích thược 12g, hồng hoa 12g, sài hồ, hương phụ chế 12g, đào nhân 12g, xuyên luyện tử 12g. Sắc uống. Trị u xơ tuyến vú.
Bài 3: Diên hồ sách 9 phần, thiên tiên tử 1 phần, nghiền thành bột. Mỗi lần uống 12g, ngày uống 2 - 3 lần, chiêu với nước đun sôi. Các y sĩ y học cổ truyền TPHCM cho biết, đây là bài thuốc góp phần trị đau do loét dạ dày, viêm dạ dày, hành tá tràng, bệnh thần kinh dạ dày.
Bài 4: Diên hồ sách 8g, ý dĩ 16g, kê huyết đằng 16g, bồ công anh 12g, xuyên khung 10g, kim ngân 12g, nhũ hương 4g, cam thảo 4g, một dược 4g. Sắc uống. Chữa viêm phần phụ.
Chữa ho, cầm máu: Người bệnh có thể áp dụng một trong những bài thuốc sau:
Bài 1 (chữa chảy máu cam): diên hồ sách tán bột, gói trong vải mỏng, nhét vào lỗ mũi. Máu chảy bên phải thì nhét mũi bên trái và ngược lại.
Bài 2: Diên hồ sách 40g, khô phàn 10g. Đem tất cả dược liệu đi tán bột mịn, làm viên. Ngày ngậm 4 - 8g thuốc viên sẽ góp phần chữa ho có đờm.
Trên đây là những bài thuốc y học cổ truyền được áp dụng phổ biến trong điều trị hiện nay. Tuy nhiên người bệnh cần đặc biệt ghi nhớ những lưu ý của các bác sĩ, y sĩ hay giảng viên Trung cấp Y học cổ truyền Trường Cao Đẳng Dược Sài Gòn không dùng diên hồ sách đối với những phụ nữ có thai hay người huyết nhiệt không ứ trệ. Bên cạnh đó, người bệnh không tự ý dùng thuốc mà cần có sự cho phép của bác sĩ điều trị để tránh những rắc rối không mong muốn có thể xảy ra.