Bệnh tắc tuyến lệ ở trẻ sơ sinh rất khó phát hiện vì bé sau sinh thường hay ngủ nhiều. Chỉ đến khi bé được vài ba tháng tuổi, những biểu hiện tắc tuyến lệ mới được rõ ràng.
Tắc tuyến lệ là do các tế bào biểu mô không tạo ra được những ống dẫn để hình thành ống mũi-lệ
Tại sao tuyến lệ ở trẻ sơ sinh lại bị tắc?
Tắc tuyến lệ ở trẻ sơ sinh là khuyết tật thường gặp nhất của tuyến lệ, xảy ra với 6% số trẻ sơ sinh. Nguyên nhân theo các bác sĩ Trường Cao Đẳng Dược Sài Gòn chia sẻ là do các tế bào biểu mô không tạo ra được những ống dẫn để hình thành ống mũi-lệ (còn gọi là ống lệ tỵ) khi đi xuống mũi. Ngoài ra, tắc tuyến lệ ở trẻ sơ sinh còn do tuyến lệ ở trẻ bị viêm nhiễm, làm cho nước mắt không lưu thông từ mắt xuống mũi của trẻ được. Do đó, những giọt nước mắt được tạo ra không thể thoát ra ngoài khiến cho đôi mắt của bé bị ngập trong nước mắt.
Bình thường, nước mắt được tạo ra từ tuyến lệ đạo, rồi di chuyển trên mắt với sự giúp đỡ của mí mắt, giúp và làm sạch mắt. Khi cử động đôi mắt, những giọt nước mắt bị ép vào các ống dẫn ở góc bên trong của mắt, nhờ đó, nước mắt thoát ra khỏi mắt nhỏ xuống ống lệ tỵ vào phía sau mũi. Nếu ống dẫn này bị viêm tắc hoàn toàn hoặc một phần, những giọt nước mắt không thoát ra ngoài sẽ làm xuất hiện triệu chứng tắc tuyến lệ ở trẻ.
Làm thế nào để nhận biết trẻ bị tắc tuyến lệ?
Dấu hiệu tắc tuyến lệ hay ống mũi-lệ bẩm sinh có thể xuất hiện từ lúc mới sinh. Một số trẻ sơ sinh khi khóc không có nước mắt, nhưng bình thường khi trẻ không khóc vẫn có một thứ nước mắt chảy tràn ra mi rồi xuống má, đồng thời có luồng trào ngược một thứ chất nhầy được sản xuất trong túi lệ. Có thể da vùng đó nổi ban đỏ hoặc có vết trợt do bị kích ứng hoặc cọ xát khi nước mắt rơi xuống. Nếu bị tắc hoàn toàn thì những dấu hiệu nói trên sẽ trở nên nghiêm trọng. Trường hợp chỉ tắc một phần thì tuyến lệ còn có khả năng để cho nước mắt cơ bản được sản xuất ra và chảy xuống. Tuy vậy, vào những lúc cơ thể gia tăng sản xuất nước mắt như trời lạnh, có gió hoặc ánh sáng mặt trời chiếu, khi phần cuối ống mũi-lệ bị tắc (ví dụ do phù niêm mạc mũi) thì nước mắt càng tràn ra nhiều hơn (không phải do khóc). Trẻ sơ sinh hay bị chảy nước mắt và có gỉ mắt có thể là dấu hiệu của tắc tuyến lệ, vì thường thì lượng nước mắt này sẽ được di chuyển xuống các tuyến lệ thông với mũi. Nhưng khi tuyến lệ bị tắc, nước mắt sẽ tràn xuống mí mắt dưới. Tắc tuyến lệ có thể xảy ra ở bất cứ đoạn nào trong hệ thống dẫn nước mắt. Trẻ bị tắc tuyến lệ mắt lúc nào cũng ướt đẫm như vừa khóc. Đặc biệt, mỗi sáng ngủ dậy, mắt thường có nhiều gỉ vàng, dính xung quanh mí mắt.
Trẻ bị tắc tuyến lệ có cần phải điều trị không?
Theo bác sĩ Chu Hòa Sơn – Giảng viên Trường Cao Đẳng Dược Sài Gòn cho biết: Nhiều trường hợp trẻ em sơ sinh bị tắc tuyến lệ thường không cần phải điều trị, vì có đến 90% tuyến lệ bị tắc có thể “tự khai thông” trở lại khi trẻ được 1 - 2 tuổi. Tuy nhiên, với những trẻ này, cha mẹ cần biết cách làm vệ sinh mắt đúng cách cho bé. Cách làm như sau: dùng bông gòn hoặc vải xô mềm, thấm nước, tốt nhất là sử dụng nước đun sôi để nguội, để đảm bảo vô khuẩn hoặc dùng nước muối sinh lý (thuốc nhỏ mắt). Nhẹ nhàng lau mắt cho bé, lấy hết ghèn, gỉ dính trên đôi mắt của bé. Nên thực hiện vệ sinh mắt từ 3 - 5 lần/ngày để giữ cho đôi mắt của bé luôn được sạch sẽ. Chú ý làm thật nhẹ nhàng và cẩn thận, tránh để mi mắt bị trầy xước dẫn đến viêm nhiễm. Nếu phát hiện mắt bé bị sưng đỏ, cần đưa bé đến khám ở bác sĩ chuyên khoa mắt để được tư vấn và điều trị thích hợp.
Mát-xa tuyến lệ cho trẻ như sau: cha mẹ dùng ngón tay đã cắt móng và rửa tay sạch sẽ, mát-xa nhẹ nhàng ở góc mắt cho bé. Mát-xa bắt đầu từ góc trong của mí mắt rồi di chuyển xuống phía mũi. Nên thực hiện mát-xa từ 5 - 10 lần/ngày, mỗi lần mát-xa khoảng 5 - 10 phút. Tác dụng chủ yếu là: mát-xa gây áp lực nhẹ nhàng đến ống dẫn lệ, giúp lưu thông chất lỏng khỏi những đoạn bị tắc và giải phóng điểm bít tắc.
Thông tuyến lệ áp dụng khi đã làm những biện pháp trên không hiệu quả. Bác sĩ có thể cho trẻ sử dụng thuốc hoặc dùng biện pháp thông tuyến lệ. Phương pháp thông tuyến lệ như sau: trước khi thông tuyến lệ, làm vệ sinh mắt cho bé để lấy hết ghèn gỉ. Dùng một ống nhỏ linh hoạt luồn vào bên trong của tuyến lệ bị tắc để thông. Cha mẹ cần thực hiện đúng các chỉ dẫn của bác sĩ sau thông để tránh bị tắc tuyến lệ trở lại.
Phẫu thuật mở rộng tuyến lệ áp dụng cho trường hợp đặc biệt nếu tất cả các biện pháp khác thất bại.