Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng khiến đĩa đệm bị ép lồi ra khỏi vị trí bình thường và trực tiếp chèn ép vào các rễ thần kinh, tủy sống và dẫn tới chứng đau thần kinh tọa
Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng & chứng đau thần kinh tọa
Bạn đọc hãy theo dõi bài viết này để được các bác sĩ giảng viên tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn chia sẻ cụ thể về bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng & chứng đau thần kinh tọa!
THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG THẮT LƯNG & CHỨNG ĐAU THẦN KINH TỌA
Chứng đau thần kinh tọa là mọi dạng đau hay các triệu chứng thần kinh khác được cảm nhận dọc theo dây thần kinh ngồi (trước đây được dịch là thần kinh hông) phân nhánh từ vùng thắt lưng xuyên qua háng và mông xuống cẳng chân và bàn chân. Chứng đau này thường xảy ra nhiều nhất khi bị thoát vị đĩa đệm, gai xương đốt sống, hay do hẹp ống sống chèn ép vào thần kinh ngồi gây ra viêm, đau và tê một bên chi bị bệnh.
Đĩa đệm là một “tấm đệm” nằm giữa hai thân đốt sống, có tác dụng như “lò xo giảm chấn” hấp thụ lực tác động lên cột sống, được cấu tạo bên ngoài là vòng xơ và bên trong là nhân nhầy. Thoát vị đĩa đệm là một bệnh lý thường gặp trong dân số, thường do đĩa đệm bị hư và lồi vào trong ống sống chèn ép rễ thần kinh gây đau, tê chân, yếu chân và các triệu chứng khác. Thần kinh ngồi là dây thần kinh lớn nhất trong cơ thể người, giữ vai trò hết sức quan trọng nối kết tủy sống với các cơ của cẳng chân và bàn chân.
Đau thần kinh tọa có thể nặng nhưng số đông có thể chữa khỏi không cần phẫu thuật. Những người bị yếu nặng các cơ cẳng chân hay có những thay đổi của ruột và bàng quang thì mới có chỉ định phẫu thuật.
NGUYÊN NHÂN DẪN TỚI BỆNH
Đau thần kinh tọa thường do chèn ép thần kinh tủy sống ở vùng thắt lưng. Tên y học của đau thần kinh tọa là bệnh lý rễ thần kinh thắt lưng, cho thấy các triệu chứng xuất phát từ rễ thần kinh của tủy sống.
Các triệu chứng đặc hiệu khác nhau tùy thuộc vào rễ thần kinh nào bị ảnh hưởng và mức độ chèn ép nhiều ít ra sao. Hay gặp nhất là thoát vị đĩa đệm thắt lưng do đĩa đệm bị thoái hóa theo tuổi tác. Đĩa đệm khi đó bị mất nước, mất đi độ đàn hồi, trở nên giòn hơn và dễ vỡ, nhân nhầy bên trong đĩa đệm chứa một số protein bị viêm gây ra tình trạng kích thích của dây thần kinh.
Đau thần kinh tọa cũng thường gặp do té ngã hay do các lỗi về tư thế như khom cúi, khiêng vác nặng, mất thăng bằng… Một số bệnh lý khác của thắt lưng cũng có thể đưa đến chứng thần kinh tọa: trượt đốt sống, hẹp ống sống, gai xương cột sống hay viêm khớp cột sống. Hiếm hơn là thần kinh bị chèn ép do khối u hay bị tổn thương do các bệnh toàn thân thí dụ như đái tháo đường.
CÁC TRIỆU CHỨNG BỆNH THƯỜNG GẶP
Các triệu chứng bệnh thường gặp cụ thể như sau:
- Gặp một bên chân (rất hiếm gặp hai bên).
- Điển hình là bắt đầu đau từ phần thắt lưng hay mông, đau lan xuống phía sau đùi và phần dưới cẳng chân và/hay bàn chân.
- Một số người bị dị cảm: đau kiểu tê bì, đau như châm kim, bỏng rát, có cảm giác kiến bò, hay đôi khi đau như điện giật theo đường đi của các rễ thần kinh thắt lưng-cùng.
- Nặng hơn: yếu cơ ở cẳng chân hay bàn chân, đi lại khó khăn. Đôi khi có rối loạn tiêu, tiểu.
- Đau tăng lên khi đứng hay ngồi lâu, đi nhiều, leo gác… Đỡ hơn khi nằm hoặc đi lại nhẹ nhàng.
CÁC KIỂU ĐAU KHÁC NHAU DỌC THEO DÂY THẦN KINH HÔNG
Có thể lần theo vùng đau và có triệu chứng lên tới nơi xuất phát của rễ thần kinh bị tổn thương hay bị kích thích ở vùng thắt lưng. Các triệu chứng điển hình bao gồm:
- Chứng đau thần kinh tọa tử rễ TL4. Đau hay tê bắt đầu từ ngang mức TL3-TL4 xuống đến giữa phần thấp cẳng chân và bàn chân; yếu cơ không thể nâng cao bàn chân (cần tập đi trên gót chân, giữ các ngón nhìn ra phía trước nhưng phải nâng khỏi mặt đất). Có thể giảm phản xạ đầu gối.
- Chứng đau thần kinh tọa từ rễ TL5. Khi đoạn TL4-TL5 bị tác động, khó nâng phần trước của bàn chân, khi đi lại dễ bị kéo lê phần trước bàn chân trên mặt đất (gọi là bàn chân rơi). Duỗi ngón chân cái có thể yếu. Có thể bị đau hay tê các ngón, đặc biệt là phần da giữa ngón cái và ngón thứ hai.
- Chứng đau thần kinh tọa từ rễ Cùng 1. Các dấu hiệu bắt nguồn ở mức TL5-Cùng 1. Đau hay tê ở phía ngoài bàn chân; yếu không thể nhấc gót khỏi mặt đất hay đi lại trên các ngón chân. Có thể giảm phản xạ gân gót.
YẾU TỐ NGUY CƠ DẪN TỚI BỆNH
Các yếu tố nguy cơ dẫn tới bệnh có thể do:
- Tuổi tác, các thay đổi theo tuổi của cột sống, thí dụ thoát vị đĩa đệm và các gai xương, là các nguyên nhân gặp nhiều nhất.
- Tăng cân, béo phì làm tăng áp lực lên trên cột sống và đĩa đệm.
- Nghề nghiệp. Một số người làm các công việc có động tác khom cúi, kéo, đẩy, nghiêng hoặc vặn xoắn cột sống lặp đi lặp lại nhiều lần.
- Ngồi lâu hay chế độ làm việc tĩnh tại.
- Đái tháo đường làm tăng nguy cơ tổn thương dây thần kinh.
- Di truyền.
Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn đào tạo xoa bóp, bấm huyệt vật lý trị liệu hiện đại
CÁC BIẾN CHỨNG CỦA BỆNH
- Khi bệnh diễn tiến mà không được điều trị đúng cách sẽ có thể dẫn đến đau hay tê ngày càng nặng, teo cơ, yếu chân, đi lại khó khăn.
- Có thể bị hội chứng chùm đuôi ngựa khi chùm này bị chèn ép nặng, với các triệu chứng: đau vùng thắt lưng và tầng sinh môn, yếu liệt chi dưới một hay hai bên, đứng hay đi lại khó khăn, giảm cảm giác hoặc tê “vùng yên” (là vùng của cơ thể tiếp xúc với yên ngựa khi ta cưỡi ngựa, bao gồm vùng háng, các mông, phần trên-trong của hai đùi), các rối loạn đường tiểu và cơ vòng hậu môn, bất lực sinh dục. Chùm đuôi ngựa là một bó các rễ thần kinh bắt đầu từ ngang mức TL1 hay TL2, gồm có khoảng 10 dây: 3-5 đôi dây thần kinh thắt lưng, 5 đôi dây thần kinh cùng và 1 dây thần kinh cụt.
- Mất cảm giác của chi bị ảnh hưởng.
- Yếu cẳng chân.
- Mất chức năng của ruột hay bàng quang.
HƯỚNG ĐIỀU TRỊ BỆNH HIỆU QUẢ
Về cơ bản có hai hướng điều trị bệnh được các bác sĩ chỉ định hiệu quả nhất, bao gồm Điều trị bảo tồn và phẫu thuật.
Điều trị bảo tồn: Trong những trường hợp bệnh nhẹ, bệnh nhân đi lại được, nên áp dụng các bài tập vật lý trị liệu dùng các tác nhân vật lý tác động đến các bó cơ chạy dọc theo cột cốt như sóng ngắn, siêu âm, điện trị liệu, kéo giãn cột sống.... kết hợp với làm việc và sinh hoạt đúng tư thế nghỉ ngơi, hiệu quả điều trị cao an toàn.
Phẫu thuật: Trường hợp bệnh nặng hoặc bị chèn ép thần kinh quá nhiều tập vật lý trị liệu không đỡ thì bắt buộc phải phẫu thuật để giải áp khoan đĩa đệm. Sau phẫu thuật, bệnh nhân phải tuân thủ nghiêm chế độ nghỉ ngơi làm việc và thường xuyên sử dụng các phương pháp Y học cổ truyền như xoa bóp, bấm huyệt vật lý trị liệu thì bệnh nhân sẽ nhanh phục hồi chức năng cơ thể.