Theo Bản thảo cương mục của Lý Thời Trân, củ ấu vị ngọt chát, tính bình. Công dụng thoát tả, giải độc, tiêu thũng; được thầy thuốc YHCT sử dụng trong các bài thuốc chữa bệnh.
Củ ấu không những ăn rất ngon mà còn có nhiều tác dụng chữa bệnh
Kiến thức cơ bản về cây, củ ấu
Củ ấu tên khoa học Trapa bicornis L- Hydrocaryaceae, họ củ ấu Trapaceae, có nhiều tên gọi khác nhau như ấu nước, ấu trụi, hạt dẻ nước, kỵ thực, năng thực (Trung Quốc). Đây là loại thực vật thủy sinh sống dưới nước, mọc trong ao đầm, thân ngắn có lông với 4 loại là ấu đỏ, ấu 2 sừng, ấu 3 sừng và ấu 4 sừng. Trong củ ấu chứa chứa một hạt ăn được, có vị ngọt mát, bùi, giàu dinh dưỡng; vỏ quả và toàn cây dùng làm thuốc. Tùy theo mục đích sử dụng mà các thầy thuốc y học cổ truyền dùng tươi, phơi hoặc sấy khô.
Theo nghiên cứu, trong hạt ấu có khoảng 10,3% protid và 49% tinh bột. Theo tài liệu Trung Quốc, trong 100g củ ấu chín có , 0,06g B2, 0,1g chất béo, 0,7mg sắt, B11,5mg PP, 0,19g vitamin, 4,5g albumin, 7mg Ca, 19,7g chất đường các loại, 13mg C, 19mg Mn, 93mg P. Trong đó, AH13 là chất chiết ung thư gan được dùng hỗ trợ điều trị chống ung thư.
Theo Bản thảo cương mục của Lý Thời Trân, củ ấu vị ngọt chát, tính bình. Có công dụng giải độc, thoát tả, tiêu thũng; được sử dụng trong điều trị kiết lỵ, bệnh dạ dày, tiêu chảy, đại tiện ra máu. Y sĩ Y học cổ truyền Sài Gòn cho biết, mỗi lần dùng 30-60g sắc uống. Củ ấu đốt tồn tính, tán bột trộn dầu vừng bôi chữa mụn nước, viêm nhiễm ngoài da, trĩ; nấu vỏ lấy nước rửa hậu môn chữa sa trực tràng (lòi dom).
Từ xa xưa, nhân dân chủ yếu luộc củ ấu để ăn hoặc chế biến thành bột trộn với mật hay đường làm bánh. Quả sao cháy dùng để chữa choáng váng, nhức đầu và cảm sốt. Ngày dùng 3-4 quả dưới dạng thuốc sắc. Vỏ quả đem sao cho thơm, sắc uống, có tác dụng chữa mệt mỏi, sốt khi bị sốt rét, chữa loét cổ tử cung và loét dạ dày. Toàn thân cây ấu chữa trẻ con sài đầu, giải độc rượu, làm cho sáng mắt. Ngày dùng từ 10-16g dưới dạng thuốc sắc. Dùng ngoài không kể liều lượng.
Theo các Y sĩ y học cổ truyền, mặc dù củ ấu là vị thuốc, ăn ngon, nhưng ăn nhiều sẽ gây trệ khí nên những người có u cục ở ngực bụng không dùng.
Đào tạo y sĩ y học cổ truyền Sài Gòn uy tín năm 2018
Trị bệnh từ cây, củ ấu
Như đã nói ở trê, cây, củ ấu có nhiều tác dụng điều trị bệnh. Trong các tài liệu giảng dạy Trung cấp y học cổ truyển Sài Gòn, tác dụng trị bệnh được tổng hợp sau đây:
Tác dụng chữa nhức đầu, choáng váng, cảm sốt: Lấy 3 - 4 củ ấu sao cháy, sắc uống, ngày 1 thang.
Chữa viêm loét dạ dày: Thịt củ ấu 30g, hồng táo 15g, củ mài 15g, bạch cập 10g, gạo nếp 100g. Tất cả đem nấu cháo, cho thêm 20g mật ong, trộn đều ăn.
Giải độc rượu, làm sáng mắt, chữa sài đầu trẻ: Lấy 10-16g toàn cây, sắc uống.
Tác dụng chữa dốt, sốt rét, loét dạ dày: Vỏ củ ấu sao thơm, sắc uống.
Chữa rôm sảy, da khô sạm: Dùng củ ấu tươi, giã nát, xoa lên da.
Trị tỳ vị hư nhược: Thịt củ ấu 50g, hồng táo 15g, bạch truật 15g, sơn dược 15g, sơn tra 10g, màng mề gà 6g, cam thảo chế 3g. Sắc uống.
Hư nhược phiền khát: Thịt củ ấu tươi 50g, địa cốt bì 15g, hoàng cầm 6g, câu kỷ tử 6g, cam thảo chế 6g. Sắc uống.
Trị say rượu: Thịt củ ấu tươi 250g, nhai nuốt.
Trị đại tiện ra máu: Vỏ củ ấu 60g, địa du 15g, ô mai 10g, tiêu sơn căn 6g, cam thảo chế 6g. Sắc uống.
Trị bệnh trĩ, nhọt nước: Vỏ củ ấu sấy khô, đốt tồn tính, tán bột, trộn đều với dầu vừng, bôi hoặc đắp.
Các bài thuốc điều trị bệnh từ cây, củ ấu khá đơn giản. Tuy nhiên với những người chưa có những kiến thức dược lý về vị thuốc này cần tham khảo thông tin tư vấn từ thầy thuốc. Đặc biệt cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ để có thể phát huy công dụng cao nhất của vị thuố đặc biệt này.