Tất cả bệnh nhân ung thư phải được điều trị khi có xuất hiện đau để làm giảm sự đau đớn và cải thiện chất lượng cuộc sống ở tất cả các giai đoạn trong quá trình bệnh tật của họ. Vậy dùng thuốc giảm đau như thế nào cho đúng?
Tiêm thuốc giảm đau để bệnh nhân có thể thực hiện được các sinh hoạt hằng ngày
Để hiểu rõ hơn về vấn đề dùng thuốc giảm đau cho bệnh nhân ung thư, hôm nay chúng tôi đã có cuộc trao đổi với Bác sĩ giảng viên tại Trường Cao Đẳng Dược Sài Gòn.
Thuốc điều trị đau cho bệnh nhân ung thư gồm nhưng thuốc nào?
Theo nhận định của nhiều giảng viên Trường Cao Đẳng Dược Sài Gòn đau ở bệnh nhân ung thư không được đánh giá đúng mức bởi nhiều lý do: Thầy thuốc không đánh giá đúng mức độ đau của bệnh nhân. Thầy thuốc nghi ngờ về cảm giác đau của bệnh nhân. Bệnh nhân không báo sự đau đớn của họ vì sợ làm phiền thầy thuốc hay nếu có báo thì không được xử trí gì hoặc đôi khi sợ sử dụng thuốc giảm đau.
Điều trị giảm đau tùy thuộc vào đáp ứng của từng cá thể với những phương pháp như: điều trị bằng thuốc, gây tê, phẫu thuật thần kinh, tâm lý học. Song hôm nay chủ yếu tập trung vào điều trị bằng thuốc bởi vì trong lĩnh vực này đã có sự hiểu biết đầy đủ và kinh nghiệm lâm sàng về phương hướng điều trị chung cho tất cả bệnh nhân ung thư có đau. Các thử nghiệm đã cho thấy rằng thuốc có hiệu quả trong phần lớn bệnh nhân, nếu nó được sử dụng chính xác: đúng thuốc, đúng liều vào đúng giai đoạn.
Thuốc điều trị đau gồm những thuốc có tác dụng oại bỏ hoàn toàn cơn đau hoặc ít nhất cũng làm giảm mức độ trầm trọng của cơn đau. Giảm đau tới một mức độ có thể chịu đựng được. Phòng ngừa cơn đau tái phát. Làm giảm đau để bệnh nhân có thể thực hiện được các sinh hoạt hằng ngày.
Nguyên nhân nào gây ra các cơn đau dữ dội cho bệnh nhân ung thư
Đau ở những bệnh ung thư có thể là do gây nên bởi chính bản thân ung thư (rất phổ biến).
Bản thân ung thư gây đau do các cơ chế: Xâm lấn tới tổ chức phần mềm. Thâm nhiễm tới nội tạng. Thâm nhiễm tới xương. Chèn ép thần kinh. Tổn thương thần kinh. Tăng áp lực nội sọ.
Liên quan tới ung thư: ví dụ như co cơ, sưng nề bạch mạch, táo bón, viêm loét do nằm lâu). Mô bị thương tổn do do bội nhiễm, do thiếu máu cục bộ...
Liên quan tới điều trị ung thư: ví dụ như đau do sẹo mạn tính sau phẫu thuật, viêm niêm mạc do điều trị bằng hóa chất.
Gây ra bởi một rối loạn đồng thời, ví dụ như thoái hóa cột sống, viêm xương khớp.
Nhiều bệnh nhân ung thư ở giai đoạn muộn, đau nhiều do sự phối hợp đồng thời nhiều nguyên nhân trên.
Đánh giá,phân loại đau và sử dụng thuốc giảm đau như thế nào?
Đánh giá đau là một bước quan trọng có tính chất quyết định trong kiểm soát đau do ung thư. Phải khám toàn diện, cần tìm hiểu thêm có bệnh khác cùng đi kèm với ung thư hay không, phải đánh giá chức năng gan thận, theo dõi ảnh hưởng của thuốc giảm đau lên sự hấp thu, chuyển hóa và bài tiết. Phim X quang và CT-Scanner về các vùng liên quan và xạ hình xương cũng cần thiết để so sánh với các kết quả khám trước đây để theo dõi diễn biến bệnh và dự đoán, tiên lượng bệnh.
Phân loại đau trong ung thư
Đau do cảm giác: Theo các bác sĩ Trường Cao Đẳng Dược Sài Gòn đánh giá đây là loại đau thường gặp nhất bắt đầu từ các thụ thể nhận cảm giác đau ở thần kinh ngoại biên khi nó bị đè ép, căng, kéo hay bị kích thích bởi các chất trung gian hóa học như prostaglandin phóng thích từ tổ chức viêm (thí dụ một ung thư xâm lẫn vào mô mềm, u làm căng thùy gan, phá hủy xương). Đau do cảm giác thường chia thành các dạng như sau: Đau nông (ví dụ trầy xước, sùi loét da, viêm sùi loét da niêm mạc). Đau sâu (đau xương, khớp). Đau nội tạng (đau bụng, tạng rỗng bị kích thích do di căn, do nghẽn, sưng hoặc bị viêm nhiễm do nhiều nguyên nhân khác nhau, đau này thường không khu trú và có cảm giác như bị chèn ép).
Đau do thần kinh: Đau xuất phát từ chính các sợi thần kinh khi bị kích thích bởi đè ép hay xâm lấn ví dụ ung thư xâm lấn vào đám rối thần kinh cánh tay. Chẩn đoán bằng cách tìm yếu tố bệnh lý có thể gây tổn thương hay kích thích các trục và sợi thần kinh. Kiểm tra các triệu chứng của dây thần kinh như tê tay, thay đổi cảm giác, yếu cơ,… Điều trị bằng thuốc giảm đau thông thường ít đáp ứng.
Hai dạng đau trên đòi hỏi điều trị với các loại thuốc khác nhau. Đau do cảm giác luôn đáp ứng với các thuốc giảm đau, bao gồm thuốc có nguồn gốc opioids. Đau thần kinh có thể giảm đau một phần với thuốc và có nguồn gốc opioids và cần cho thêm các thuốc ổn định màng tế bào thần kinh và thuốc có ảnh hưởng lên chất dẫn truyền (thí dụ thuốc chống trầm cảm và thuốc động kinh).