Hội chứng Zollinger-Ellison có thể xuất hiện tại bất kỳ thời điểm nào trong cuộc đời, nhưng bệnh nhân thường được chẩn đoán ở khoảng độ tuổi 20-50.
Hội chứng Zollinger-Ellison là thủ phạm khiến dạ dày sản xuất quá nhiều acid
Hội chứng Zollinger-Ellison là bệnh gì?
Hội chứng Zollinger-Ellison là một tình trạng hiếm gặp, trong đó có sự hình thành của một hoặc nhiều khối u tại tụy hay phần trên của ruột non (tá tràng). Những khối u này gọi là “u gastrin”, tiết một lượng lớn hormone gastrin, là thủ phạm khiến dạ dày sản xuất quá nhiều acid. Lượng acid dư này dẫn đến tình trạng loét đường tiêu hóa, cũng như tiêu chảy và các triệu chứng khác.
Phương pháp điều trị thông thường là dùng thuốc để giảm lượng acid dạ dày và chữa lành các vết loét.
Nguyên nhân gây nên hội chứng Zollinger-Ellison
Nguyên nhân chính xác gây nên hội chứng Zollinger-Ellison vẫn chưa được hiểu biết kỹ. Nhưng một loại sự kiện diễn ra trong hội chứng này đã được biết khá rõ. Triệu chứng bắt đầu khi một (hay nhiều) khối u (u gastrin) hình thành trong tụy, tá tràng hoặc các hạch bạch huyết nằm liền tuyến tụy.
Tụy là cơ quan nằm phía sau và dưới dạ dày của bạn. Nó sản xuất các enzyme cần thiết cho việc tiêu hóa thức ăn. Tụy còn sản xuất ra một số hormone quan trọng ví dụ insulin, một hormone giúp điều hòa đường huyết.
Dịch tiêu hóa từ tụy, gan, túi mật được trộn lẫn tại tá tràng, phần ruột non nối liền với dạ dày. Đây là nơi diễn ra các hoạt động tiêu hóa mạnh mẽ nhất.
Những khối u hình thành trong hội chứng Zollinger-Ellison được cấu tạo từ các tế bào tiết ra lượng lớn hormone gastrin, do đó làm cho dạ dày sản sinh ra quá nhiều acid . Lượng acid dư thừa dẫn đến các vết loét đường tiêu hóa và đôi khi gây tiêu chảy.
Bên cạnh gây ra việc sản xuất quá nhiều acid, những khối u này còn có thể là ác tính (ung thư). Mặc dù các khối u có xu hướng tăng trưởng chậm, ung thư có thể di căn đến nơi khác – thường gặp nhất là các hạch bạch huyết lân cận và gan.
Triệu chứng thường gặp của hội chứng Zollinger-Ellison là gì?
Các triệu chứng và dấu hiệu có thể gặp của hội chứng Zollinger-Ellison được các bác sĩ đang công tác tại Trường Cao Đẳng Dược Sài Gòn chỉ ra bao gồm:
- Đau bụng
- Tiêu chảy
- Đau bụng âm ỉ, nóng rát, đau cồn cào hoặc cảm giác khó chịu tại vùng bụng trên
- Trào ngược acid, ợ nóng
- Buồn nôn và nôn
- Xuất huyết trong ống tiêu hóa
- Sụt cân không rõ nguyên nhân
- Chán ăn, mất khẩu vị
Có những phương pháp nào chẩn đoán hội chứng Zollinger-Ellison?
Bác sĩ chẩn đoán bệnh dựa vào các yếu tố sau:
- Tiền căn sức khỏe: Bác sĩ sẽ hỏi bạn những triệu chứng từng gặp cũng như tiền căn các bệnh tật.
- Xét nghiệm máu: Mẫu máu của bạn được dùng để phân tích nồng độ gastrin trong máu. Nồng độ tăng cao có thể là dấu hiệu của khối u gastrin nhưng cũng có thể do các tình trạng khác gây nên. Chẳng hạn, gastrin có thể tăng nếu dạ dày bạn không sản xuất acid, hoặc do bạn uống thuốc giảm acid, chẳng hạn thuốc ức chế bơm proton.
- Nội soi dạ dày tá tràng: Sau khi gây tê, bác sĩ sẽ đưa một công cụ mỏng, mềm dẻo có gắn camera và đèn (ống nội soi) xuống hầu họng và đi vào dạ dày, tá tràng để kiểm tra các vết loét. Qua nội soi, bác sĩ có thể sẽ lấy một vài mẫu mô (sinh thiết) từ tá tràng để giúp xác định sự tồn tại của khối u tiết gastrin. Bác sĩ sẽ yêu cầu bạn nhịn đói qua đêm trước khi nội soi.
- Siêu âm nội soi: Trong thủ thuật này, bác sĩ sẽ kiểm tra dạ dày, tá tràng và tụy với một ống nội soi cỏ gắn đầu dò siêu âm. Đầu dò này giúp kiểm tra kỹ hơn, dễ phát hiện khối u hơn.
- Chẩn đoán hình ảnh: Bác sĩ có thể sử dụng các kỹ thuật hình ảnh để chẩn đoán bệnh, chẳng hạn kỹ thuật xạ hình thụ thể somatostatin. Kỹ thuật này sử dụng chất đánh dấu phóng xạ để định vị khối u. Những kỹ thuật hình ảnh hữu ích khác bao gồm siêu âm, cắt lớp điện toán (CT), cộng hưởng từ (MRI).
Có những phương pháp nào điều trị hội chứng Zollinger-Ellison?
Điều trị hội chứng Zollinger-Ellison chủ yếu tập trung vào điều trị khối u tiết hormon cũng như các vết loét gây ra bởi chúng.
Điều trị khối u
Phẫu thuật loại khối u trong hội chứng Zollinger-Ellison đòi hỏi tay nghề của bác sĩ phẫu thuật vì những khối u này thường nhỏ và khó xác định vị trí. Nếu bạn chỉ có một khối u, bác sĩ có thể loại bỏ chúng bằng phẫu thuật, tuy nhiên đây không phải là lựa chọn tốt trong trường hợp bạn có nhiều khối u hoặc khối u đã di căn đến gan. Mặt khác, cho dù bạn có nhiều khối u, bác sĩ có thể chỉ khuyên mổ để loại bỏ một khối u lớn.
Theo các giảng viên Cao Đẳng Điều dưỡng, trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ đề nghị các phương pháp khác để kìm hãm sự phát triển của khối u, bao gồm:
- Loại bỏ một phần khối u ở gan nhiều nhất có thể (phẫu thuật giải tỏa u)
- Phá hủy khối u bằng cách cắt đứt nguồn cung cấp máu (làm thuyên tắc mạch) hay sử dụng nhiệt để hủy tế bào khối u (kỹ thuật bào mòn bằng sóng cao tần)
- Tiêm thuốc vào khối u để giảm các triệu chứng ung thư
- Hóa trị để làm chậm tiến triển của khối u
- Cấy ghép gan
Điều trị tăng tiết acid
Sản xuất acid quá mức có thể kìm hãm bằng thuốc. Các loại thuốc được biết đến với tên gọi thuốc ức chế bơm proton được xem là phương thuốc ưu tiên trong phác đồ điều trị.Chúng rất hiệu quả trong việc giảm mức sản xuất acid gây bởi hội chứng Zollinger-Ellison.
Một loại thuốc khác là chất tương tự hormone somatostatin, hormone ức chế tác động của gastrin, có thể có hiệu quả cho một số bệnh nhân.